"Chìa khóa" minh bạch cho nông sản Việt
Phát biểu tại sự kiện, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng nhấn mạnh, Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị đặt khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực then chốt cho phát triển nhanh và bền vững. Ra mắt Hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản Việt Nam là một bước đi cụ thể hóa tinh thần đó, hướng tới xây dựng hạ tầng dữ liệu số thống nhất phục vụ quản lý nhà nước lẫn thị trường.
Lễ ra mắt Hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản Việt Nam. Ảnh: N.H
Theo Bộ trưởng, nông nghiệp Việt Nam đang chuyển dịch từ tư duy sản lượng sang giá trị, nơi chất lượng, minh bạch và truy xuất nguồn gốc trở thành lợi thế cạnh tranh. Hệ thống không chỉ là giải pháp công nghệ mà còn là công cụ quản lý giúp phòng chống gian lận thương mại, hàng giả, hàng kém chất lượng; tạo nền móng sản xuất nông nghiệp trách nhiệm, chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế.
Nền tảng cho phép ghi nhận, quản lý và tra cứu toàn bộ thông tin sản phẩm từ sản xuất - chế biến - vận chuyển - lưu thông. Người tiêu dùng có thể kiểm tra nguồn gốc sản phẩm bằng quét mã, trong khi cơ quan quản lý có dữ liệu truy vết khi cần thiết, giảm nguy cơ rủi ro an toàn thực phẩm và nâng cao uy tín nông sản Việt trên thị trường quốc tế.
Hệ thống gồm 3 hợp phần chính: phần mềm truy xuất cho người dân, nông dân và doanh nghiệp, hỗ trợ cập nhật thông tin vùng trồng, lô hàng, quy trình sản xuất; hệ thống dành cho đơn vị cung cấp giải pháp công nghệ phục vụ việc ghi nhận dữ liệu; hệ thống dành cho cơ quan quản lý, phục vụ giám sát, kiểm soát rủi ro và truy vết khi có sự cố.
Việc đưa nền tảng vào vận hành hướng tới ba mục tiêu: triển khai thí điểm truy xuất nguồn gốc sầu riêng theo Quyết định 5272/QĐ-BNNMT; nâng cao nhận thức người tiêu dùng và trách nhiệm doanh nghiệp; đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ trong quản lý theo thời gian thực, chia sẻ dữ liệu liên thông.
Tại lễ ra mắt, Công ty Công nghệ Netacom (đơn vị vận hành) đã trình diễn quy trình tra cứu thông tin sản phẩm khi mua và tiêu dùng. Đối với thí điểm sầu riêng, dữ liệu được ký số, gắn tem xác thực điện tử QR/NFC/RFID, đồng bộ với hệ thống quản lý của Bộ Công Thương và tích hợp dữ liệu bảo mật phối hợp cùng Bộ Công an. Dự kiến có 5 doanh nghiệp tham gia thử nghiệm giai đoạn 1/1-30/6/2026; sau đánh giá hiệu quả sẽ mở rộng áp dụng nhiều nhóm nông sản khác trước khi triển khai diện rộng cuối năm 2026.
Kỳ vọng trở thành “tấm hộ chiếu dữ liệu”
Theo Hiệp hội Rau quả Việt Nam (Vinafruit), kim ngạch xuất khẩu rau quả năm 2025 ước đạt 8,59 tỷ USD, tăng gần 20% so với 2024 - tiếp tục là mặt hàng dẫn dắt tăng trưởng. Tuy nhiên, để giữ đà tăng tốc, ngành cần đáp ứng các quy định ngày càng chặt về mã vùng trồng, truy xuất nguồn gốc, kiểm soát dư lượng, an toàn thực phẩm… đặc biệt từ các thị trường cao cấp như EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung Quốc.
Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng phát biểu tại sự kiện. Ảnh: N.H
Chính vì vậy, hệ thống truy xuất mới được kỳ vọng trở thành “tấm hộ chiếu dữ liệu”, giúp nông sản đạt chuẩn minh bạch thông tin - yêu cầu bắt buộc trong thương mại nông sản toàn cầu hiện nay. Dữ liệu rõ ràng cũng là điều kiện để doanh nghiệp nâng cao chất lượng, giảm rủi ro bị trả hàng, đồng thời tăng khả năng đàm phán giá và mở rộng thị trường.
Ông Huỳnh Tấn Đạt, Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cho rằng, mục tiêu cuối cùng không chỉ là xây dựng phần mềm mà tạo dựng hệ sinh thái truy xuất nguồn gốc quốc gia, nơi dữ liệu được hình thành ngay từ vùng trồng, đi xuyên suốt chuỗi giá trị và sử dụng cho cả quản lý lẫn thương mại.
“Hệ sinh thái đó sẽ giúp người tiêu dùng tiếp cận nông sản an toàn; doanh nghiệp chủ động quản lý vùng nguyên liệu, nâng cao tuân thủ và xây dựng thương hiệu; cơ quan quản lý có đủ dữ liệu để giám sát theo rủi ro, truy vết nhanh khi xảy ra sự cố”, ông Đạt nói.
Cũng theo ông Đạt, khi thông tin minh bạch, niềm tin đối với nông sản nội địa được củng cố, thị trường trong nước phát triển lành mạnh hơn; đồng thời tạo nền tảng để thực hiện chuyển đổi số nông nghiệp, thúc đẩy xuất khẩu bền vững.
Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật cam kết đồng hành cùng các địa phương, doanh nghiệp trong triển khai thí điểm và mở rộng, đặc biệt với mặt hàng rau quả - nhóm có tốc độ tăng trưởng xuất khẩu cao, tỷ trọng lớn và nhạy cảm về kiểm soát dư lượng. Mục tiêu là từng bước hoàn thiện hệ thống, giảm chi phí tham gia cho doanh nghiệp nhỏ và hợp tác xã, hỗ trợ hình thành chuỗi sản xuất - tiêu thụ minh bạch.
Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn của ngành rau quả khi nhu cầu trái cây nhiệt đới toàn cầu tăng mạnh. Tuy nhiên, cạnh tranh cao, tiêu chuẩn thị trường siết chặt khiến bài toán minh bạch nguồn gốc trở thành điều kiện tiên quyết để duy trì xuất khẩu. Hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản Việt Nam mở ra cơ hội thay đổi phương thức quản lý từ “kiểm tra sau” sang “giám sát theo rủi ro bằng dữ liệu”, giúp ngành chủ động hơn khi xảy ra sự cố an toàn thực phẩm, tránh thiệt hại chuỗi cung ứng.
Một hệ thống thông tin đầy đủ từ vùng trồng, thời gian thu hoạch, quy trình chăm sóc đến lô hàng xuất đi nước ngoài sẽ trở thành giá trị gia tăng quan trọng. Đây không chỉ là yêu cầu của các FTA, mà còn là cơ sở để Việt Nam xây dựng thương hiệu quốc gia về nông sản trách nhiệm, minh bạch, bền vững.
Với sự vào cuộc đồng bộ từ Bộ, doanh nghiệp công nghệ, địa phương và hợp tác xã, kỳ vọng hệ thống truy xuất nguồn gốc sẽ nhanh chóng đi vào thực chất, hỗ trợ ngành rau quả chinh phục các thị trường khó tính, cũng như tạo niềm tin mạnh mẽ cho người tiêu dùng trong nước.
Trong khuôn khổ sự kiện, Bộ Nông nghiệp và Môi trường ký hợp tác truyền thông với Đài Truyền hình Việt Nam nhằm phổ biến chính sách truy xuất nguồn gốc, lan tỏa nhận thức tới người sản xuất, người tiêu dùng, doanh nghiệp trên phạm vi cả nước.
Hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản Việt Nam được kỳ vọng nâng cao minh bạch thông tin sản phẩm, đáp ứng yêu cầu thị trường quốc tế, đặc biệt là với nhóm rau quả xuất khẩu. Đây được xem là mắt xích quan trọng để ngành nông nghiệp nâng chuẩn chất lượng, chống gian lận thương mại và thúc đẩy tăng trưởng bền vững.
