Sản phẩm vùng dân tộc Nghệ An vượt núi xuống phố

Đa dạng giải pháp mở rộng thị trường

Theo Sở Công Thương tỉnh Nghệ An, giai đoạn 2021-2025, thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, tỉnh Nghệ An đã dành nguồn lực đáng kể để đầu tư vào hạ tầng thương mại, đặc biệt là hệ thống chợ.

Tổng kinh phí Trung ương phân bổ cho nội dung xây dựng, cải tạo, nâng cấp mạng lưới chợ tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là hơn 14.101 triệu đồng, đạt 100% kế hoạch vốn. Tính đến tháng 10/2024, đã giải ngân hơn 11.928 triệu đồng, đạt 84,6%.

Nổi bật là việc xây dựng mới hai chợ tại huyện Tương Dương và Quỳ Châu; cải tạo, nâng cấp tám chợ ở các huyện Kỳ Sơn, Anh Sơn, Tân Kỳ, Quế Phong, Quỳ Hợp… Những công trình này không chỉ tạo điều kiện thuận lợi để người dân trao đổi, mua bán hàng hóa mà còn định hình không gian văn minh, hiện đại, góp phần xóa bỏ tình trạng chợ tạm, chợ tự phát vốn tồn tại nhiều năm ở vùng cao, khu vực dân tộc thiểu sốvà miền núi.

Bên cạnh đó, công tác phân bổ vốn được thực hiện theo các nghị quyết của HĐND tỉnh trên cơ sở các quyết định của Chính phủ, đảm bảo đúng nguyên tắc, tiêu chí và tỷ lệ vốn đối ứng của địa phương.

Để tạo đầu ra bền vững cho sản phẩm vùng cao, Nghệ An đã tổ chức nhiều hoạt động xúc tiến thương mại hiệu quả. Trong giai đoạn này, tỉnh đã hỗ trợ doanh nghiệp địa phương tham gia chuỗi chương trình kết nối giao thương và hội chợ triển lãm tại Hà Nội, Điện Biên, Quảng Bình, Quảng Ninh, Đà Nẵng và TP.Hồ Chí Minh.

Thông qua các hoạt động này, ba doanh nghiệp sản xuất tại các huyện miền núi đã ký kết biên bản ghi nhớ với tám đơn vị phân phối lớn trên toàn quốc, từ siêu thị, cửa hàng OCOP, đến hệ thống bán lẻ tại TP.Hồ Chí Minh, Quảng Ninh và Điện Biên. Những kết nối này mở ra cơ hội đưa sản phẩm vùng cao Nghệ An đến tay người tiêu dùng khắp cả nước.

Không chỉ dừng ở đó, tỉnh còn tổ chức bốn phiên chợ hàng Việt về miền núi tại các huyện Quế Phong, Anh Sơn, Con Cuông và Nghĩa Đàn với kinh phí 600 triệu đồng. Song song, hai đợt kiểm tra, giám sát hỗ trợ tiêu thụ sản phẩm đã được triển khai tại sáu huyện trọng điểm.

Đáng chú ý, các chuỗi liên kết giữa sản xuất và tiêu thụ đã được xây dựng thành công. Đơn cử, HTX Nông nghiệp và Du lịch cộng đồng Mường Lống đã ký hợp đồng với người dân trên địa bàn huyện trồng và bao tiêu các sản phẩm nông sản, đặc sản như: trồng rau, đậu các loại, cây ăn quả, cây gia vị, cây dược liệu, cây hương liệu lâu năm, trồng rừng và ươm giống cây lâm nghiệp; chăn nuôi trâu, bò, lợn, gà đen và sản xuất giống trâu, bò, lợn, gà đen… với giá cả cao ổn định, thậm chí cao hơn thị trường.

Từ năm 2022 đến nay, HTX đã liên kết tiêu thụ sản phẩm tại các siêu thị, cửa hàng, nhà hàng trong và ngoài địa phương; Các sản phẩm: gà đen, rau, củ, quả, tour du lịch cộng đồng của hợp tác xã đã được thông tin quảng bá sản phẩm trên trang facebook cá nhân và trang fanpage Phú Vân farmstay; Sản phẩm gà đen đạt OCOP 3 sao vào năm 2022 tại Quyết định số 156/QĐ- UBND. 

Đổi thay rõ nét trong đời sống vùng cao

Hiệu quả đầu tư từ Chương trình đã góp phần quan trọng trong việc nâng cao đời sống người dân vùng dân tộc thiểu số. Các chợ được đầu tư bài bản trở thành đầu mối tập trung hàng hóa, tạo động lực giao thương và tăng thu nhập cho hộ buôn bán nhỏ lẻ.

Về môi trường, ý thức giữ gìn vệ sinh tại các chợ đã được nâng lên. Người dân chủ động gìn giữ cảnh quan, đảm bảo an toàn thực phẩm và vệ sinh môi trường, góp phần xây dựng hình ảnh chợ nông thôn văn minh, hiện đại.

Đặc biệt, nhờ có hệ thống hạ tầng thương mại được nâng cấp, việc tiêu thụ sản phẩm nông nghiệp như măng, nấm, rau quả, hàng thủ công mỹ nghệ… trở nên dễ dàng hơn. Những sản phẩm này giờ đây không còn bó hẹp trong phạm vi xã, huyện mà từng bước tìm đường ra thị trường khu vực và quốc gia.

Kết quả tích cực đó được phản ánh rõ qua tỷ lệ hộ nghèo tại vùng dân tộc thiểu số và miền núi: giảm 3,63% trong năm 2022 và tiếp tục giảm 3,74% trong năm 2023, vượt chỉ tiêu đề ra.

Mặc dù đạt được kết quả đáng khích lệ, nhưng quá trình triển khai Chương trình vẫn tồn tại những khó khăn nhất định. Đầu tiên là việc tiếp cận và triển khai các nội dung hỗ trợ phát triển sản xuất, tiêu thụ sản phẩm còn chậm, thiếu đồng bộ. Tiến độ giải ngân vốn sự nghiệp thấp, một số dự án phải điều chỉnh do hiệu quả chưa cao.

Về thực trạng sản xuất, các cơ sở vùng cao phần lớn còn nhỏ lẻ, thiếu liên kết, chưa đầu tư theo chuỗi giá trị. Sản phẩm chưa đa dạng, chất lượng không đồng đều, bao bì đơn điệu, kém hấp dẫn. Mặc dù có mã QR, website nhưng thường không được duy trì sau 1-2 năm, gây khó khăn trong quảng bá.

Hoạt động xúc tiến thương mại chưa nhiều, chủ yếu dừng ở mức trưng bày tại các sự kiện cấp tỉnh. Trong khi đó, việc ứng dụng công nghệ số, bán hàng qua mạng, sàn thương mại điện tử chưa phổ biến. Doanh nghiệp vùng cao cũng đối mặt với rào cản về nguồn lực, nhân lực, kỹ năng quản trị.

Ngoài ra, hệ thống chợ nhiều nơi đã xuống cấp do xây dựng từ 15-20 năm trước, không còn phù hợp với nhu cầu kinh doanh và giao thương hiện tại.

Chủ động và liên kết

Hướng tới giai đoạn 2026-2030, Nghệ An đề xuất một số giải pháp trọng tâm nhằm thúc đẩy đầu ra cho sản phẩm vùng dân tộc thiểu số và miền núi.

Trước hết là tăng định mức hỗ trợ từ ngân sách Trung ương cho các hạng mục xây dựng, nâng cấp chợ theo Quyết định số 04/2023/QĐ-TTg. Đồng thời, hoàn thiện cơ chế chỉ đạo, điều hành và phối hợp giữa các cấp để đẩy nhanh tiến độ thực hiện.

Về phía cơ sở sản xuất, cần hỗ trợ họ chuyển đổi từ mô hình sản xuất nhỏ lẻ sang quy mô hàng hóa, gắn với nhu cầu thị trường. Đặc biệt, cần thúc đẩy kết nối với doanh nghiệp lớn, siêu thị, sàn thương mại điện tử; đầu tư vào thiết kế bao bì, nhãn mác; triển khai hiệu quả mã QR, website thương hiệu.

Chính quyền cũng đề xuất tăng cường truyền thông, đào tạo, tư vấn và nhân rộng các mô hình hiệu quả để phát huy thế mạnh của từng địa phương. Hướng tiếp cận theo chuỗi, từ sản xuất đến tiêu dùng là giải pháp bền vững để sản phẩm vùng cao Nghệ An không còn “bí đầu ra”.