Sáng ngày 19/11 tại Hà Nội, diễn ra Hội thảo với chủ đề “Liên kết vùng - Thúc đẩy chuỗi giá trị xanh trong nông nghiệp Việt Nam” do Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức.
Xuất khẩu dự kiến đạt 70 tỷ USD
Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến cho biết, theo dự báo, xuất khẩu nông, lâm, thủy sản của Việt Nam năm 2025 có thể đạt 70 tỷ USD, với thặng dư khoảng 20 tỷ USD. Tính đến hết tháng 10, thặng dư đạt 17,59 tỷ USD, tăng 16,4% so với cùng kỳ, chiếm gần 90% mục tiêu cả năm.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Phùng Đức Tiến phát biểu khai mạc Hội thảo. Ảnh: N.H.
Ngành Nông nghiệp và Môi trường xác định rõ, tầm quan trọng của việc xây dựng và phát triển các chuỗi giá trị xanh. Đây là giải pháp thúc đẩy sản xuất an toàn, thân thiện với môi trường, góp phần bảo vệ đất đai, nguồn nước, đa dạng sinh học, đồng thời tăng cường liên kết vùng và phát triển nông nghiệp tuần hoàn. Sản xuất nông nghiệp hiện đại cần hướng tới nông nghiệp xanh, hữu cơ, tuần hoàn và phát triển bền vững, tích hợp xuyên suốt trong toàn chuỗi giá trị.
Trong bối cảnh chuyển đổi số, việc truy xuất nguồn gốc và quản lý dữ liệu toàn diện là then chốt. Tất cả cơ sở dữ liệu nông nghiệp sẽ được tập trung tại hệ thống VID, dự kiến hoàn thiện trong năm 2025, tạo cơ sở tham khảo và vận hành các mô hình sản xuất hiện đại. Việc ứng dụng khoa học công nghệ, kinh tế tuần hoàn và sản xuất hữu cơ sẽ giúp Việt Nam tận dụng lợi thế truyền thống, văn hóa và địa phương, tạo ra nhóm sản phẩm khác biệt, đáp ứng thị trường quốc tế.
“Hiện nay, xuất khẩu chủ yếu vẫn ở dạng thô, giá trị chưa cao và việc xây dựng các nhà máy chế biến quy mô lớn còn nhiều khó khăn. Tuy nhiên, với sự phát triển đa dạng về công nghệ và thiết bị hiện đại, ngành nông nghiệp hoàn toàn có thể triển khai các mô hình chế biến sâu, nâng cao giá trị gia tăng và thúc đẩy phát triển chuỗi giá trị xanh bền vững”, Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh.
Nếu tiếp tục xuất khẩu nông sản thô, không chỉ làm giảm giá trị sản phẩm mà còn tạo cơ hội khai thác kém hiệu quả, dẫn tới mất cân bằng trong chuỗi giá trị. Bên cạnh đó, môi trường và kinh tế xanh cũng cần được quan tâm song song với phát triển sản xuất. Biến đổi khí hậu, thiên tai và các tác động từ sản xuất công nghiệp đã gây thiệt hại lớn. Nếu không có biện pháp phòng chống và khôi phục sản xuất kịp thời, tăng trưởng kinh tế và xuất khẩu sẽ khó đạt mục tiêu.
Thứ trưởng nhấn mạnh: “Bộ Nông nghiệp và Môi trường xác định rõ việc xây dựng các chuỗi giá trị xanh là bước đi tất yếu, giúp giảm phát thải, hạn chế tổn hại môi trường, tối ưu hóa lợi ích kinh tế và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân”.
Trong lộ trình chuyển dịch năng lượng và phát triển bền vững, Việt Nam đã cam kết giảm phát thải. Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tập trung thúc đẩy chiến lược liên kết vùng, xây dựng các mô hình hợp tác tuần hoàn dựa trên phối hợp giữa người dân, doanh nghiệp, nhà khoa học và chính quyền địa phương. Giải pháp trọng tâm gồm: truy xuất nguồn gốc, đảm bảo an toàn thực phẩm, chứng nhận sản phẩm theo tiêu chuẩn, phát triển sản phẩm đặc trưng địa phương và ứng dụng hiệu quả trong mô hình nông nghiệp xanh, bền vững.
Điều quan trọng là phát triển chuỗi giá trị xanh không chỉ là trách nhiệm của ngành nông nghiệp mà còn của toàn xã hội, bao gồm các ngành liên quan, doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ và chính quyền địa phương. Sự phối hợp chặt chẽ sẽ tạo sức mạnh tổng thể đủ lớn để thay đổi căn bản hệ sinh thái sản xuất và tiêu thụ nông nghiệp, đồng thời nâng cao vị thế Việt Nam trên thị trường quốc tế.
Cần đột phá chính sách
Tại hội thảo, các chuyên gia và doanh nghiệp nhấn mạnh, nông dân Việt Nam đứng trước thách thức lớn từ cạnh tranh quốc tế, khi yêu cầu về chất lượng sản phẩm ngày càng cao. Điều này đòi hỏi nâng cao nhận thức về sản xuất sạch, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và khai thác tối đa tiềm năng từng vùng sinh thái, địa lý. Đồng thời, cần dám nghĩ, dám làm và thực hiện đột phá chính sách để mô hình sản xuất ứng dụng công nghệ khai thác hiệu quả lợi thế đặc thù từng địa phương, tạo sức mạnh tổng thể cho ngành nông nghiệp.
Toàn cảnh Hội thảo. Ảnh: N.H.
Chia sẻ tại hội thảo, ông Trần Công Thắng - Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách Nông nghiệp và Môi trường, cho biết, xu hướng thị trường và sản xuất hiện nay đang thay đổi rõ rệt, chuyển hướng sang sản xuất xanh. Thị trường trở thành yếu tố thúc đẩy và gần như bắt buộc để phát triển chuỗi liên kết, nâng giá trị nông sản xuất khẩu. Nếu Việt Nam muốn đạt mục tiêu xuất khẩu 80 - 100 tỷ USD trong những năm tới, cần thích ứng với các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng khắt khe.
“Trước đây, yêu cầu chủ yếu tập trung vào kỹ thuật sản xuất, nhưng hiện nay đã mở rộng sang truy xuất nguồn gốc, tiêu chuẩn giảm phát thải, carbon thấp, nông nghiệp tuần hoàn và sản xuất hữu cơ. Xu hướng này là yêu cầu về xã hội, môi trường và trách nhiệm với người tiêu dùng”, ông Trần Công Thắng nhấn mạnh.
Việt Nam đã triển khai nhiều chính sách và chiến lược thúc đẩy nông nghiệp xanh và phát triển bền vững, trong đó có Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh 2021, Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn bền vững 2021 - 2050 và đề án phát triển kinh tế tuần hoàn 2022 nhấn mạnh nguyên tắc ba tái: tái sử dụng, tái chế, tái quay vòng.
Theo TS. Đào Xuân Hưng - Tổng Biên tập Tạp chí Nông nghiệp và Môi trường, báo cáo sơ kết 6 năm triển khai Nghị định 98/2018/NĐ-CP cho thấy, cả nước hiện có hơn 3.500 mô hình liên kết chuỗi giá trị, thu hút hơn 300.000 hộ nông dân qua khoảng 2.000 hợp tác xã và tổ hợp tác.
Khoảng 70% mô hình có sự tham gia của hợp tác xã, đóng vai trò đầu mối tổ chức vùng nguyên liệu, ký hợp đồng kiểm soát chất lượng và phối hợp tiêu thụ sản phẩm. Tổng vốn huy động trên 20.000 tỷ đồng, trong đó doanh nghiệp đóng góp 50 - 60%.
Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại, liên kết sản xuất chưa bền vững, chưa khép kín; chuỗi tuần hoàn sản xuất, chế biến, thị trường còn nhiều thủ tục phức tạp; hiệu quả chưa đồng đều giữa các địa phương. Biến đổi khí hậu và các tác động môi trường ngày càng phức tạp, đòi hỏi giảm phát thải và bảo vệ môi trường trở thành xu hướng tất yếu.
"Thị trường quốc tế liên tục nâng tiêu chuẩn về chất lượng, nguồn gốc và tính bền vững. Những thách thức này đòi hỏi ngành nông nghiệp và môi trường phải đổi mới toàn diện, ở cả địa phương và vùng liên vùng, nhằm hình thành các chuỗi giá trị xanh, bền vững", ông Hưng chia sẻ.
Tại hội thảo, các chuyên gia nhận định, liên kết vùng sẽ hình thành các vùng nguyên liệu tập trung, đồng bộ; thúc đẩy chế biến sâu, tối ưu hóa logistics và giảm thất thoát sau thu hoạch và là nền tảng quan trọng để phát triển chuỗi giá trị xanh sẽ góp phần thúc đẩy sản xuất nông nghiệp giảm phát thải; nâng cao chất lượng và giá trị sản phẩm.
Để đạt được những mục tiêu này, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, nhà khoa học, hợp tác xã và người nông dân; đẩy mạnh chuyển giao công nghệ, hoàn thiện cơ chế liên kết vùng và khuyến khích đổi mới sáng tạo.
Chuỗi giá trị xanh không chỉ giúp giảm phát thải và bảo vệ môi trường, mà còn tạo nền tảng để nâng cao giá trị gia tăng cho nông sản, xây dựng thương hiệu quốc gia và tăng cường sức cạnh tranh trong bối cảnh thị trường quốc tế ngày càng yêu cầu tiêu chuẩn cao.
