Công bố bản đồ chuỗi giá trị ngành điện, điện tử Việt Nam

Minh bạch hóa toàn bộ bức tranh chuỗi cung ứng

Trong hơn một thập kỷ qua, Việt Nam đã đạt được những thành tựu vượt bậc trong ngành công nghiệp điện – điện tử (E&E). Việt Nam không chỉ là cứ điểm sản xuất lắp ráp đơn thuần mà đã vươn lên trở thành người dẫn đầu, đồng thời là mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Đến nay, Việt Nam không chỉ có điện thoại thông minh mà còn đang xây dựng một hệ sinh thái sản xuất ngày càng hiện đại hóa trên toàn bộ lĩnh vực E&E, từ máy tính, đồ gia dụng, thiết bị công nghiệp, linh kiện ô tô, thiết bị năng lượng tái tạo, thiết bị y tế cho đến đèn chiếu sáng...

Trong bối cảnh xung đột Mỹ-Trung diễn ra, tạo ra nhu cầu cấp thiết về một điểm tựa mới trong chuỗi cung ứng toàn cầu, động lực tăng trưởng của ngành điện - điện tử Việt Nam trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Trong suốt thời gian qua, nhiều tập đoàn lớn trên thế giới đã độc lập hoặc cùng với các đối tác chiến lược tiến vào Việt Nam, xây dựng nền tảng vững chắc cho ngành E&E. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) và doanh nghiệp có quy mô trung bình (MSE) ở nước ngoài ngần ngại đưa ra quyết định đầu tư vào Việt Nam do thiếu thông tin thị trường và chuỗi cung ứng tại địa phương.

Để giải quyết những khó khăn này và tạo ra động lực cho làn sóng đầu tư thứ hai của các doanh nghiệp SME/MSE nước ngoài vào Việt Nam, ngày 18/12, Cục Xúc tiến thương mại (VIETRADE) và Cơ quan Xúc tiến thương mại - đầu tư Hàn Quốc (KOTRA) tổ chức Hội thảo công bố 'Bản đồ Chuỗi giá trị điện - điện tử Việt Nam' và 'Danh bạ doanh nghiệp liên kết' sau quá trình phân tích chuyên sâu ngành E&E Việt Nam.

Phát biểu tại hội thảo, ông Bùi Quang Hưng - Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại cho biết, trong hơn một thập kỷ qua, ngành điện – điện tử đã trở thành một trong những động lực tăng trưởng mạnh mẽ nhất của kinh tế Việt Nam. Đây là ngành không chỉ thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài chất lượng cao từ các tập đoàn đa quốc gia như Samsung, LG, Intel… mà còn kéo theo sự phát triển của hàng nghìn doanh nghiệp Việt Nam trong chuỗi cung ứng. Đến nay, Việt Nam đã đạt được những bước tiến vượt bậc trong ngành điện – điện tử, không chỉ dừng lại ở vai trò là cứ điểm sản xuất, lắp ráp, mà còn trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Theo số liệu của Cục Hải quan Việt Nam, năm 2024 kim ngạch xuất khẩu của ngành đạt 126,5 tỷ USD và trong 11 tháng đầu năm 2025 đã đạt khoảng 143 tỷ USD, chiếm khoảng 1/3 tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Việt Nam hiện đứng trong nhóm top 10 quốc gia xuất khẩu điện tử lớn nhất thế giới, đồng thời là “cứ điểm sản xuất chiến lược” của nhiều tập đoàn đa quốc gia tại khu vực. Đây là những thành tựu rất đáng tự hào.

Tuy nhiên, theo ông Bùi Quang Hưng, bên cạnh sự tăng trưởng mạnh mẽ, ngành điện – điện tử Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều điểm nghẽn như: Chuỗi cung ứng phân mảnh, thiếu thông tin toàn diện về từng khâu từ linh kiện, bán thành phẩm, lắp ráp đến logistics, kiểm định, R&D.

Doanh nghiệp nội chưa tham gia sâu vào chuỗi giá trị, chủ yếu ở phân khúc đơn giản; tỷ lệ nội địa hóa còn khiêm tốn, nhiều vật tư, linh kiện vẫn phải nhập khẩu.

Khoảng cách thông tin lớn giữa doanh nghiệp Việt Nam và doanh nghiệp FDI, dẫn đến khó khăn trong kết nối, tìm kiếm đối tác.

Các cơ quan quản lý và tổ chức xúc tiến đầu tư còn thiếu công cụ định hướng, thiếu dữ liệu để nhận diện chính xác các “mắt xích còn thiếu”.

"Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng gay gắt, các quốc gia trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Indonesia… đều đầu tư mạnh vào hệ thống bản đồ chuỗi giá trị để hỗ trợ doanh nghiệp và thu hút đầu tư, việc xây dựng Bản đồ Chuỗi giá trị ngành Điện – Điện tử không chỉ là một sáng kiến kỹ thuật, mà còn mang ý nghĩa chiến lược đối với sự phát triển bền vững của ngành công nghiệp Việt Nam" - ông Bùi Quang Hưng nhấn mạnh. 

Cụ thể, chỉ ra những mặt tích cực, ông Bùi Quang Hưng cho hay, thứ nhất, bản đồ giúp minh bạch hóa toàn bộ bức tranh chuỗi cung ứng: Doanh nghiệp sản xuất linh kiện gì? Ở phân khúc nào? Năng lực ra sao? Nhờ đó, khoảng cách thông tin, vốn là rào cản lớn nhất, được thu hẹp đáng kể.

Thứ hai, bản đồ cho phép nhận diện chính xác: Các mắt xích còn thiếu của chuỗi giá trị; các phân khúc cần ưu tiên thu hút đầu tư; những lĩnh vực doanh nghiệp Việt Nam có thể tham gia mạnh mẽ hơn. Điều này giúp các hoạt động xúc tiến thương mại, đầu tư trở nên trúng và đúng thời điểm thị trường đòi hỏi.

Thứ ba, doanh nghiệp FDI có thể tìm được nhà cung ứng phù hợp, trong khi doanh nghiệp Việt Nam được xuất hiện trong “bản đồ nhận diện” chính thức, điều mà lâu nay rất thiếu.

Thứ tư, khi được nhận diện rõ ràng về năng lực và vị trí trong chuỗi, doanh nghiệp Việt Nam có thêm cơ hội hợp tác quốc tế, chuyển giao công nghệ và tham gia vào mạng lưới cung ứng quy mô lớn hơn.

Như vậy, Bản đồ Chuỗi giá trị không chỉ là một cơ sở dữ liệu đơn thuần, mà là hạ tầng thông tin chiến lược phục vụ xúc tiến thương mại, thu hút đầu tư, phát triển công nghiệp và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Đẩy nhanh quá trình nội địa hóa, tự chủ công nghệ của các doanh nghiệp Việt

Tại sự kiện, ông Bùi Quang Hưng cũng gửi lời cảm ơn cơ quan Xúc tiến Thương mại – Đầu tư Hàn Quốc (KOTRA), đơn vị trực tiếp xây dựng Bản đồ Chuỗi giá trị, đồng thời xin cảm ơn Cục Công nghiệp, Hiệp hội Điện tử Việt Nam (VEIA) và các doanh nghiệp đã phối hợp chặt chẽ với Cục Xúc tiến thương mại trong suốt quá trình thực hiện.

Lãnh đạo Cục Xúc tiến thương mại tin tưởng, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chính phủ, tổ chức quốc tế, hiệp hội và cộng đồng doanh nghiệp sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc cập nhật, hoàn thiện và mở rộng bản đồ trong thời gian tới.

“Cục Xúc tiến thương mại cam kết sẽ tích cực ứng dụng bản đồ này trong các chương trình xúc tiến thương mại, đầu tư, hội chợ triển lãm, hoạt động kết nối cung – cầu, nhằm hỗ trợ doanh nghiệp khai thác tốt hơn các cơ hội hợp tác, đổi mới công nghệ và mở rộng thị trường” - Lãnh đạo Cục Xúc tiến thương mại cho biết.

Theo Cục Xúc tiến thương mại, 'Bản đồ Chuỗi giá trị điện - điện tử Việt Nam' đã lựa chọn và phân tích 742 doanh nghiệp đang hoạt động trong 7 lĩnh vực E&E chủ chốt của Việt Nam, sau đó sắp xếp lại thành bản đồ chuỗi giá trị theo từng lĩnh vực và đưa thông tin chi tiết vào danh bạ.

Tài liệu được thiết kế trực quan, dễ hiểu ngay cả với người không phải chuyên gia. 'Bản đồ chuỗi giá trị E&E Việt Nam' với hơn 100 trang, có hình ảnh linh kiện đi kèm, cùng với danh bạ doanh nghiệp chi tiết tạo thành tài liệu đồ sộ lên đến tổng cộng 913 trang.

Đặc biệt, nếu việc mở rộng đầu tư từ các SME nước ngoài được thực hiện dựa trên Bản đồ chuỗi giá trị và danh bạ này, sẽ thúc đẩy chuyển giao công nghệ mạnh mẽ hơn giữa các SME, từ đó đẩy nhanh quá trình nội địa hóa (tự chủ công nghệ) của các doanh nghiệp Việt Nam.

Ngay cả Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Quốc cũng phải mất hàng thập kỷ để trở thành quốc gia dẫn đầu toàn cầu trong lĩnh vực điện - điện tử. Tuy nhiên, theo Cục Xúc tiến thương mại, nếu Việt Nam có thể xây dựng chiến lược phát triển ngành công nghiệp một cách hệ thống dựa trên chẩn đoán chính xác thông qua phân tích chuỗi giá trị và được hỗ trợ bằng các chính sách công nghiệp hiệu quả, 'Kỳ tích Sông Hồng' vượt qua 'Kỳ tích Sông Hàn' hoàn toàn có thể được hiện thực hóa trong tương lai không xa.

'Bản đồ Chuỗi giá trị điện - điện tử Việt Nam' sẽ góp phần làm cơ sở giúp các cơ quan liên quan của Việt Nam dễ dàng biết được nên thu hút những doanh nghiệp nào để đạt được năng lực cạnh tranh toàn cầu. Đồng thời, đây là công cụ giúp các doanh nghiệp nước ngoài dễ dàng tìm thấy đối tác tiềm năng tại Việt Nam, từ đó kích hoạt hoạt động đầu tư. Đây cũng là cơ sở để các cơ quan, doanh nghiệp và hiệp hội tại Việt Nam phân tích cụ thể và hệ thống hơn về việc phải thu hút những doanh nghiệp nào từ nước ngoài để phát triển ngành E&E Việt Nam.