Độc đáo những tác phẩm điêu khắc trên gỗ tại Chùa Hang tỉnh Trà Vinh

Chùa Hang có tên chính thức là chùa Kamponnigrodha (hay chùa Kompong Chrây), tọa lạc thị trấn Châu Thành, huyện Châu Thành, Trà Vinh. Cổng chính của chùa được xây dựng giống như hang động nên người dân quen gọi là chùa Hang. Đây là ngôi chùa cổ trong số hàng trăm ngôi chùa Khmer của Trà Vinh.

Ngoài kiến trúc độc đáo, nét độc đáo khác nhân đôi sức hút du khách đến với chùa Hang là hoạt động điêu khắc tượng chim thú từ gốc, rễ, thân cây sao, dầu của các nhà sư trong chùa và các nghệ nhân.

Nghệ nhân ưu tú Sơn Sốc (49 tuổi, ngụ TP Trà Vinh), người gắn bó với nghề điêu khắc gỗ tại chùa Hang cho biết, ông được học và làm nghề điêu khắc ở đây hơn 20 năm. Ông cũng chính là người truyền nghề cho rất nhiều nhà sư trong chùa.

Nghệ nhân Sơn Sốc kể, năm 1990, chùa đã mời nhà sư Thạch Buôl từ Vĩnh Long về khắc tượng tứ linh. Nhiều nhà sư trẻ trong chùa thích thú với việc điêu khắc nên đã theo sư Thạch Buôl phụ việc và học nghề. Chỉ sau mấy năm, nhiều sư ở chùa Hang đã có tay nghề tốt. Chùa cũng mở xưởng mộc, tận dụng những gốc cổ thụ trong vườn để tạc tượng.

Đến đầu những năm 2000, các nhà sư ở chùa Hang đã tạc được trên 100 tác phẩm, chủ yếu về chủ đề linh vật và các hoạt động đời sống thường ngày của đồng bào Khmer. 

Sư Thạch Ngọc Sang (27 tuổi) đã học nghề điêu khắc 3 năm chia sẻ, công việc này cần đam mê, tỉ mỉ và kiên nhẫn. Dù đã thành thạo mọi việc, có thể khắc hầu hết chủ đề nhưng sư Sang tự nhận tay nghề còn yếu. Vì vậy nhà sư trẻ luôn chăm chỉ và tự giác rèn luyện.

Theo nghệ nhân Sơn Sốc, tác phẩm “Cửu Long” (9 Rồng) là tác phẩm điêu khắc độc đáo nhất, lớn nhất, đẹp nhất được các nghệ nhân và sư sãi của chùa Hang thực hiện ròng rã trong nhiều năm mới hoàn thành.

Từ nguyên khối thân - gốc và rễ cây dầu, hiện tại tác phẩm này được trưng bày tại khu nhà triển lãm trong khuôn viên chùa cùng với nhiều hình tượng đủ các loại chim thú, các vật dụng và hình tượng tái hiện lại đời sống vật chất – tinh thần của đồng bào Khmer, tất cả tác phẩm điêu khắc rất tinh xảo, mang tính thẩm mỹ và giá trị nghệ thuật cao.  

Bên cạnh đó, sản phẩm giá trị nhất mà các nhà sư ở chùa Hang đã thực hiện là tác phẩm Nhất Long Giang. Tác phẩm này thể hiện đang dạng chủ đề từ văn hóa, lịch sử, thiên nhiên, tạo tác 2 mặt trên gốc dầu cổ thụ nguyên khối." 

"Tác phẩm Nhất Long Giang có chiều dài 6m, rộng 4m, nặng gần 9 tấn, được các nhà sư tạo tác suốt 14 tháng. Tác phẩm đã được xác nhận kỷ lục độc bản châu Á vào tháng 6/2024." - Nghệ nhân Sơn Sốc nói.

Theo các nhà sư, hàng ngày, sau những thời gian làm lễ và khất thực, khoảng 5 nhà sư lại đến xưởng mộc làm việc. Trong xưởng có nhiều tác phẩm đang dần hoàn thiện, nhiều gốc cây đang được tạo hình. Những tác phẩm do các nhà sư điêu khắc chủ yếu có kích thước vừa phải, giá trị 30-40 triệu đồng.

Mỗi năm lớp dạy điêu khắc của chùa có khoảng 5 người theo học. Theo phong tục của đồng bào Khmer, con trai đều sẽ trải qua thời gian đi tu, sau đó tùy duyên có thể ở lại chùa hoặc hoàn tục. Các sư trẻ theo tu tại chùa được học thêm nghề điêu khắc gỗ này để khi hoàn thành khóa tu sẽ có nghề trong tay, ra ngoài có thể nuôi sống bản thân và gia đình. Các tác phẩm nghệ thuật điêu khắc gỗ được trưng bày khắp không gian chùa để du khách chiêm ngưỡng và chụp ảnh.