Nhiên liệu sinh học: Chọn hôm nay, hưởng mai sau

Việt Nam chậm nhịp trong lộ trình xanh

Thế giới đã không còn xa lạ với khái niệm nhiên liệu sinh học. Ở Mỹ, loại xăng pha ethanol (E10) đã được sử dụng phổ biến suốt hơn 30 năm qua, chiếm tới 95% lượng xăng bán ra thị trường và mỗi năm thay thế khoảng 500 triệu thùng dầu thô. Nhiều quốc gia châu Á cũng đang thúc đẩy mạnh mẽ lộ trình chuyển đổi. Ấn Độ hướng tới E20, Nhật Bản sử dụng song song E10 và E20. Rõ ràng, nhiên liệu sinh học không chỉ là một giải pháp năng lượng, mà còn là xu hướng toàn cầu nhằm giảm phát thải, bảo vệ môi trường và hướng tới phát triển bền vững.

Ở Việt Nam, Chính phủ đã sớm đặt mục tiêu sử dụng xăng sinh học thông qua Quyết định 53/2012/QĐ-TTg. Theo lộ trình, từ 2014 - 2015, thị trường chuyển sang E5 và giai đoạn 2016 - 2017 sẽ tiến tới E10. Tuy nhiên, do nhiều vướng mắc, việc triển khai bị chậm so với kế hoạch. 

Thực tế này đặt ra yêu cầu cấp bách hơn khi Việt Nam đã cam kết tại COP26 đạt mức phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Để hiện thực hóa, Bộ Công Thương đã xây dựng lộ trình bắt buộc sử dụng xăng E10 trên toàn thị trường từ 1/1/2026 và tiến tới các mức pha trộn cao hơn trong tương lai. Đây là một bước chuyển mang tính quyết định, dù chắc chắn sẽ đi kèm khó khăn.

Theo các nghiên cứu khoa học, xăng E10 giúp giảm từ 25 - 30% khí CO thải ra môi trường, đồng thời vẫn bảo đảm hiệu suất vận hành của động cơ. Ông Johan Ullman, Tổng Giám đốc Marquis Energy Global, khẳng định: “Xăng E10 đã được Mỹ sử dụng hàng chục năm và hoàn toàn an toàn cho phương tiện. Điều mà các quốc gia cần quan tâm không phải là liệu có nên dùng hay không, mà là triển khai nhanh đến mức nào”.

Ở góc độ trong nước, ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam, cho biết: “Trong quá trình triển khai xăng E5 đến nay và tới đây là E10, chúng tôi chưa nhận được phản ánh nào từ người dân hay tổ chức về chất lượng. Vấn đề chủ yếu là người tiêu dùng còn chưa thực sự quan tâm đến việc chọn đúng loại xăng phù hợp với yêu cầu của động cơ”.

Theo ông Bảo, những xe sản xuất sau năm 2000 hoàn toàn có thể vận hành bằng E10 mà không gặp bất cứ trở ngại nào. Ngay cả những dòng xe cũ hơn, nếu bảo dưỡng đúng cách, đều có thể sử dụng bình thường. Điều quan trọng là người tiêu dùng cần tra cứu hướng dẫn từ nhà sản xuất để lựa chọn loại xăng đúng cấp độ (III, IV, V). “Không thể đổ lỗi cho xăng E10 khi chúng ta sử dụng sai loại xăng thấp hơn tiêu chuẩn mà xe yêu cầu”, ông Bảo nhấn mạnh.

Chọn hôm nay, hưởng mai sau

Một thách thức lớn hiện nay là nguồn ethanol để pha chế xăng. Việt Nam mới đáp ứng khoảng 40% nhu cầu, phần còn lại phải nhập khẩu. Điều này khiến việc mở rộng sản xuất xăng sinh học đối mặt với rủi ro về giá thành và chuỗi cung ứng.

Để thay thế hoàn toàn xăng khoáng, các chuyên gia cho rằng, chúng ta phải vượt qua những thách thức lớn về công nghệ, hạ tầng và thị trường. Đặc biệt, cần mở rộng vùng nguyên liệu, nâng công suất sản xuất ethanol trong nước, đồng thời có cơ chế chính sách đủ mạnh, khả thi để khuyến khích đầu tư và dự trữ chiến lược.

Bên cạnh sản xuất, một khâu không thể thiếu là hệ thống phân phối. Hạ tầng trộn, lưu trữ, vận chuyển và bán lẻ xăng sinh học cần được nâng cấp đồng bộ. Đây là điểm mà nhiều nước như Brazil, Mỹ đã làm rất tốt, giúp nhiên liệu sinh học có mặt ở hầu hết cây xăng và trở thành thói quen tiêu dùng.

Một chính sách năng lượng, dù thiết kế bài bản, cũng khó thành công nếu thiếu sự ủng hộ từ phía người tiêu dùng. Với nhiên liệu sinh học, tâm lý e ngại chất lượng, lo sợ hỏng động cơ vẫn còn khá phổ biến. Thực tế này cho thấy cần có chiến dịch truyền thông mạnh mẽ, giải thích rõ lợi ích môi trường, tính an toàn, đồng thời minh bạch thông tin để tạo niềm tin cho xã hội.

Chuyên gia năng lượng Nguyễn Hữu Nam nhận định: “Xăng E10 không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là câu chuyện thói quen. Người tiêu dùng Việt Nam cần được thuyết phục rằng sử dụng nhiên liệu sinh học chính là cách đóng góp thiết thực cho một môi trường trong lành và tương lai phát triển bền vững”.

Việc áp dụng xăng sinh học E10 từ 1/1/2026 là bước ngoặt quan trọng, mở ra một giai đoạn mới trong lộ trình phát triển năng lượng xanh của Việt Nam. Chúng ta đã đi chậm hơn so với thế giới, nhưng không có nghĩa là không thể bứt phá.

Để thành công, cần sự đồng hành của cả Nhà nước với những chính sách hỗ trợ mạnh mẽ; doanh nghiệp  với đầu tư bài bản vào công nghệ, sản xuất và phân phối; giới khoa học với những nghiên cứu, đánh giá độc lập; của người dân những người trực tiếp lựa chọn “xăng xanh” trong mỗi bình nhiên liệu hằng ngày.

Nhiên liệu sinh học không chỉ thay thế một phần xăng khoáng, mà còn thay đổi tư duy về phát triển năng lượng: từ khai thác tài nguyên hữu hạn sang tận dụng nguồn nguyên liệu tái tạo; từ phát thải nặng nề sang giảm thiểu khí nhà kính. Đó chính là hành động cụ thể để hiện thực hóa cam kết đưa phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

“Chọn hôm nay, hưởng mai sau”, thông điệp ấy không chỉ dành cho Chính phủ hay doanh nghiệp, mà còn cho từng người tiêu dùng Việt Nam. Mỗi quyết định đổ xăng sinh học chính là một hành động nhỏ góp phần tạo nên thay đổi lớn cho tương lai xanh của đất nước.

Trong lộ trình chuyển đổi, từ ngày 1/8/2025, các doanh nghiệp đầu mối như Petrolimex, PVOIL bắt đầu bán thử xăng E10.