Mùa Thu, đó là lúc cái nắng hanh vàng tô đậm những tán cây xanh rì. Mùa Thu cũng là lúc những loại quả chín nhiều nhất, kết tinh sức nắng của cả mùa hè mặt trời hun đúc. Mùa Thu - mùa của sấu chín.
Nhắc đến quả sấu người ta nhớ ngay đến vị bát canh nước sấu thanh mát, cốc nước sấu chua chua ngọt ngọt giòn giòn. Đó là vào mùa hè thôi. Mùa Thu này, sấu dùng để nấu canh đều được lấy từ phần tích trữ trong ngăn đá. Sấu của mùa Thu Hà Nội phải là những quả sấu chín vàng ươm, nghe đã thấy vị giác cồn cào "biểu tình" cái dạ dày.
Món sấu chín dầm - đặc sản của Hà Nội lúc vào Thu |
Người Hà Nội sành và tinh lắm. Những thức quả, thức quà nào đã thành đặc trưng, "hồn vía" của mảnh đất này thì sẽ luôn được ưu ái, trọng dụng. Quả sấu cũng vậy. Dù cả nước dùng sấu nhưng chỉ Hà Nội mới nghĩ ra nhiều món ngon từ quả sấu đến thế. Nào thì ô mai sấu, nào thì sấu nấu canh, sấu dùng làm nước giải khát, vịt om sấu, nước mắm dầm sấu, sấu ngâm tỏi ớt... Để mùa Thu đến, kết thúc một mùa sấu, thứ quả chín ấy lại làm nên một món ăn không thể thiếu khi gió heo may chớm về.
Cứ kể nhiều như thế không phải là để "câu giờ" mà để nói rằng sự sáng tạo của người Hà Nội là vô biên. Thông qua những chắt lọc, tổng hợp ấy mà tạo nên những nét văn hóa ẩm thực khó có thể hòa tan, trộn lẫn. Sấu chín Hà Nội cũng vậy.
Mùa này, đặc biệt là quanh khu vực hồ Gươm, phố cổ, chợ đêm, những bà bán hàng rong cứ từng khay, từng khay bày ra bán tại chỗ hay rong ruổi phố phường. Sấu dầm là món bình dân, giống như bao thức ăn đường phố rất hấp dẫn của Hà Nội, chẳng cao sang mĩ vị gì mà sẽ khiến người ta nhớ rất lâu.
"Quân tử dùng dằng đi chẳng dứt/ Đi thì cũng dở ở không xong". Câu thơ của nữ sĩ Hồ Xuân Hương hẳn nhiên không phải tả về sấu dầm ớt nhưng ta có thể mượn nó để nói về tâm trạng của người "trót" nhìn thấy khay sấu pha trộn giữa màu đỏ ké của ớt, đen của hạt sấu, vàng ươm hấp dẫn của vỏ sấu và màu trắng hơi ngả trong trong của thịt sấu.
Bù lại, vị chua chua, cay cay, mặn mặn, ngọt ngọt và vị thơm thanh nhẹ cùng với những hương vị không nói lên lời cứ khiến ta "Ăn một lại muốn ăn hai, ăn ba ăn bốn lại nài ăn năm". Ngon không dừng lại được. Để rồi, khi thấy tê tê chân răng, cay xè đầu lưỡi mới biết mình đã "nhỡ mồm".
Đó là với những người còn "có can đảm" để thưởng thức món này. Còn với những bà, những chị răng yếu, răng nhạy cảm, nhất là những người trải qua sinh nở thì dường như mùa sấu chín về đánh thức những gì đó rất riêng tư. Thường các bà, các chị chỉ dám ăn 1, 2 quả cho đỡ thèm. Cũng có người làm cho con, cháu ăn hoặc làm xong rồi chụp ảnh đưa lên mạng xã hội để đánh dấu một mùa nữa trôi qua trong đời.
Dù là bất cứ điều gì, rõ ràng, quả sấu chín dầm kia đã về cùng mùa Thu. Chả mấy chốc nữa, mùa sấu cũng lùi lại, nhường cho những đặc sản khác nối tiếp nhau đi theo "nhịp hải hà". Hà Nội đáng nhớ hơn, phong phú hơn, đặc sắc hơn bởi vô vàn những điều nhỏ nhắn và bình dị ấy. Tất cả góp chung thành những nét văn hóa để chạm vào đâu trên mảnh đất này cũng thấy đẹp, thấy yêu.