Sóc Trăng: Chuyển từ ứng phó sang thích ứng xâm nhập mặn

Chủ động ứng phó với xâm nhập mặn

Tỉnh Sóc Trăng là một trong những địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề của tình trạng xâm nhập mặn do tác động của biến đổi khí hậu và sự thay đổi dòng chảy ở thượng nguồn sông Mekong. Những năm gần đây, tình trạng xâm nhập mặn có xu hướng diễn ra sớm, mức độ ngày càng nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến sản xuất nông nghiệp và đời sống sinh hoạt của người dân.

Để đối phó với thực trạng này, Sóc Trăng đã triển khai nhiều giải pháp cấp bách nhằm giảm thiểu thiệt hại, đồng thời chuyển dần từ việc ứng phó bị động sang thích ứng lâu dài với điều kiện tự nhiên mới.

Vụ Đông Xuân muộn năm nay, huyện Long Phú chỉ xuống giống hơn 1.780 ha.

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Ngô Thái Chân - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sóc Trăng - cho biết, từ ngày 16/1/2025, độ mặn 4g/lít đã vượt qua vùng Đại Ngãi, uy hiếp các cống chủ lực tiếp nước cho khu vực Long Phú -Tiếp Nhật như cống Bà Xẫm, Cái Oanh, Cái Xe… Các huyện chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bao gồm Long Phú, Trần Đề và Kế Sách, với hơn 30.000 ha đất sản xuất lúa bị ảnh hưởng trực tiếp.

Tuy nhiên, nhờ cảnh báo sớm từ ngành nông nghiệp, người dân đã chủ động điều chỉnh lịch thời vụ, không xuống giống vụ 3 và thu hoạch sớm vụ Đông Xuân trước Tết Nguyên đán, nên diện tích lúa không bị thiệt hại.

Theo Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sóc Trăng, ngay từ đầu mùa khô, tỉnh đã chủ động theo dõi sát tình hình thời tiết, diễn biến hạn mặn thông qua hệ thống quan trắc và phối hợp với Đài Khí tượng thủy văn khu vực Nam Bộ để kịp thời đưa ra cảnh báo cho người dân và chính quyền địa phương.

Ngành nông nghiệp tỉnh đã điều chỉnh lịch thời vụ, khuyến cáo hạn chế xuống giống lúa vụ ba ở các khu vực có nguy cơ cao, đồng thời hướng dẫn người dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp. Những mô hình sản xuất bền vững như trồng cây ăn trái chịu hạn, nuôi trồng thủy sản thích ứng với nước lợ được khuyến khích nhân rộng.

Bên cạnh đó, các giải pháp tiết kiệm và tích trữ nước cũng được triển khai rộng rãi. Người dân được hướng dẫn đào ao trữ nước mưa, sử dụng nước hợp lý, áp dụng kỹ thuật tưới tiết kiệm như tưới nhỏ giọt, tưới phun mưa nhằm giảm hao hụt nước.

Tại các địa phương thường xuyên chịu ảnh hưởng của hạn mặn, chính quyền đã chủ động xây dựng phương án cung cấp nước sinh hoạt, lắp đặt các trạm cấp nước lưu động để đảm bảo không để người dân thiếu nước trong mùa khô.

Đầu tư hạ tầng thủy lợi kiểm soát mặn

Bên cạnh các giải pháp ngắn hạn, tỉnh Sóc Trăng cũng đang tập trung đầu tư hạ tầng thủy lợi nhằm kiểm soát tình trạng xâm nhập mặn, đảm bảo nguồn nước phục vụ sản xuất và sinh hoạt. Nhiều công trình phòng chống thiên tai đã được triển khai với nguồn vốn từ ngân sách tỉnh và Trung ương nhằm nâng cao năng lực chống chịu trước hạn mặn.

Một công trình chống xâm nhập mặn tại huyện Long Phú

Các công trình có nguồn vốn thủy lợi phí năm 2024 đang được đẩy nhanh tiến độ nhằm duy tu, sửa chữa hệ thống thủy lợi phục vụ sản xuất. Trong đó, Ban Quản lý dự án 2 đã hoàn thành dự án nâng cấp đê Tả - Hữu Cù Lao Dung đoạn qua xã An Thạnh Đông và Đại Ân 1 với tổng chiều dài 30km, giúp ngăn mặn và bảo vệ diện tích sản xuất trên địa bàn.

Ngoài ra, tỉnh Sóc Trăng đã hoàn thành và đưa vào sử dụng các công trình thuộc Dự án xử lý sạt lở cấp bách bờ sông, bờ biển khu vực Đồng bằng sông Cửu Long với tổng kinh phí 130 tỷ đồng. Trong đó, có hai công trình quan trọng là kè chống sạt lở bờ sông Rạch Vọp (575m) tại xã Trinh Phú, huyện Kế Sách và kè ngầm chống sạt lở bờ biển khu vực xã Lai Hòa, thị xã Vĩnh Châu với chiều dài 2.200m từ cống số 2 đến ranh giới Bạc Liêu.

Mới đây, UBND tỉnh Sóc Trăng phối hợp với Ban Quản lý Đầu tư và xây dựng thủy lợi 10 (Ban 10) vận hành tạm thời cống âu Rạch Mọp để phục vụ công tác ngăn mặn. Ban 10 đang hoàn thiện giai đoạn cuối để bàn giao công trình Âu thuyền Rạch Mọp (khoảng 30/6/2025) để phục vụ nhu cầu ngăn mặn xâm nhập sâu vào nội đồng huyện Kế Sách kinh phí đầu tư 500 tỷ đồng.

Hướng đến thích ứng bền vững

Thực hiện chỉ đạo của tỉnh Sóc Trăng về việc từng bước chuyển từ ứng phó sang thích ứng với hạn mặn, ngành nông nghiệp khuyến khích người dân chuyển đổi cơ quan cây trồng sang cây trồng chịu hạn tốt như dừa, mãng cầu hoặc mô hình canh tác kết hợp như lúa - tôm, vừa giảm phụ thuộc vào nước ngọt vừa đảm bảo sinh kế bền vững.

Đồng thời, chú trọng quy hoạch vùng mặn theo hướng khai thác tiềm năng nuôi trồng thủy sản với các loài thích nghi tốt, tạo điều kiện cho người dân chuyển đổi sinh kế hiệu quả.

Ông Lâm Văn Vũ - Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Long Phú - cho biết, trong thời gian qua, đơn vị đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền về thích ứng với xâm nhập mặn

Bên cạnh đó, tỉnh cũng đẩy mạnh quy hoạch phát triển hợp lý giữa các vùng ngọt, lợ và mặn, đảm bảo hài hòa lợi ích giữa các ngành sản xuất, tránh xung đột về nguồn nước. Giải pháp này không chỉ giúp bảo vệ môi trường mà còn góp phần tạo sự phát triển bền vững, ổn định đời sống người dân trước những thách thức của biến đổi khí hậu.

Ông Lâm Văn Vũ - Trưởng phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Long Phú - cho biết: “Rút kinh nghiệm từ những năm trước, năm nay huyện đã tăng cường công tác tuyên truyền, giúp người dân chủ động thích ứng với tình hình hạn mặn. Đặc biệt, bà con nông dân được khuyến cáo không gieo sạ vụ Đông Xuân muộn nhằm hạn chế rủi ro do thiếu nước.

Toàn huyện chỉ xuống giống 1.780 ha lúa vụ Đông Xuân muộn 2024 - 2025, giảm hơn 70% so với năm trước. Bên cạnh đó, huyện cũng tập trung đầu tư nâng cấp hệ thống cống, nạo vét kênh mương, đồng thời đẩy mạnh tuyên truyền để người dân nâng cao ý thức sử dụng nước tiết kiệm, chủ động chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp với điều kiện thực tế”.

Mặc dù đã triển khai nhiều giải pháp, tỉnh Sóc Trăng vẫn gặp không ít khó khăn do nguồn lực tài chính còn hạn chế trong khi nhu cầu đầu tư cho các công trình thủy lợi rất lớn. Một số dự án quan trọng như kiểm soát nước tuyến Quản Lộ - Phụng Hiệp vẫn chưa được bố trí đủ vốn, gây ảnh hưởng đến việc điều tiết nguồn nước trong vùng. Ngoài ra, việc chuyển đổi mô hình sản xuất nông nghiệp cũng gặp nhiều thách thức do thói quen canh tác truyền thống của nông dân và chi phí đầu tư ban đầu cao.

Trước tình hình này, tỉnh kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành tiếp tục hỗ trợ đầu tư cho các công trình trọng điểm như hệ thống cống ngăn mặn, hồ chứa nước và mạng lưới cấp nước sinh hoạt để tăng khả năng chống chịu trước hạn mặn.

Đồng thời, tỉnh cũng mong muốn có thêm các chính sách hỗ trợ người dân trong việc chuyển đổi sản xuất, phát triển các mô hình nông nghiệp bền vững để thích ứng với điều kiện khắc nghiệt do biến đổi khí hậu gây ra.